Czym jest krew?

Krew jest jednym z płynów ustrojowych, barwa jej zależy od barwnika krwi - hemoglobiny. Ilość krwi w organizmie człowieka to ok. 5,5 – 5 litrów. Krew spełnia czynności transportowe, dostarcza do tkanek tlen i substancje odżywcze i odprowadza z nich produkty przemiany materii oraz przenosi związki biologicznie aktywne, np. hormony z gruczołów wewnętrznego wydzielania do narządów. Krew pełni również funkcję obronną, co umożliwia wykrywać czynniki szkodliwe(bakterie, wirusy) i skutecznie im przeciwdziałać.

Podstawowe składniki krwi:

- osocze - składnik płynny, stanowi około 55-60% . Oprócz wody, która jest głównym składnikiem osocza (90 %), zawiera ono również związki organiczne i nieorganiczne, takie jak białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), kwasy tłuszczowe, glukozę, witaminy i sole mineralne. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne

W osoczu znajdują się elementy morfotyczne, spośród których każde spełnia określoną funkcję:

·         krwinki czerwone - erytrocyty – są najliczniejszymi składnikami spośród elementów morfotycznych krwi. Głównym składnikiem krwinek czerwonych jest hemoglobina, nadająca czerwone zabarwienie. Do prawidłowej produkcji krwinek czerwonych niezbędne są , oprócz odpowiednich składników budulcowych, hormony, witaminy, enzymy i żelazo. Wśród tych czynników szczególną role odgrywa witamina B 12. Erytrocyty transportują tlen z płuc do komórek i dwutlenek węgla, pochodzący z metabolizmu komórek, w odwrotnym kierunku;

·         krwinki białe - leukocyty – dzieli się na granulocyty, monocyty i limfocyty. Mają zdolności żerne i poruszania się. Różne rodzaje tworzą część układu odpornościowego i chronią organizm przed infekcjami;

·         płytki krwi - trombocyty - są zbudowane z lipidów i białek, poruszają się biernie wraz z krążącą krwią. Maja zdolności adhezji, czyli przylegania do ścian uszkodzonego naczynia krwionośnego i agregacji, czyli wzajemnego przylegania do siebie i tworzenia większych skupisk. Zlepione płytki krwi wydzielają wiele związków chemicznych o różnym sposobie działania, m. in. czynniki uczestniczące w procesie krzepnięcia krwi.

Pozostałe składniki krwi to:

- hormony,

- transportowane do komórek rozpuszczone gazy, substancje odżywcze (cukry, tłuszcze) i witaminy,

- produkty przemiany materii (np. mocznik, kwas moczowy), transportowane z komórek do układu wydalniczego.

Powstawanie krwi

W sposób nieprzerwany tworzą się nowe elementy krwi i zastępują stare składniki, które ulegają rozpadowi i niszczeniu. Każdego dnia powstaje miliony krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Elementy morfotyczne krwi wytwarzane są głównie w szpiku kostnym, a także w śledzionie, węzłach chłonnych i układzie siateczkowo-śródbłonkowym. Proces ten zwany hemopoezą, obejmuje on erytropoezę, czyi wytwarzanie krwinek czerwonych, leukopoezę – wytwarzanie krwinek białych oraz trombopoezę – wytwarzanie krwinek białych.

FUNKCJE KRWI

1.Funkcja transportowa ma harakter

-zaopatrujący tkanki w tlen (bierze udział w oddychaniu) , w składniki energetyczne , mineralne, witaminy , hormony,
- oczyszczający- pobiera zbędne produkty przemiany materii ,np. CO, mocznik i przenosi do płuc i innych narzdów wydalających jak nerki, skóra,
- termoregulacyjny- przenosi ciepło z miejsc gdzie go wytwarza najwięcej , np wątroba, mięśniei przenosi do skóry , gdzie produkcja jest mniejsza niż utrata

2. Funkcja ochronna i obronna-
rozpoznawanie i niszczenie szkodliwych i obcych dla ustroju czynników ( wirusów, bakterii)

3. Funkcja homeostatyczna-
tworzenie stałego środowiska wewnętrznego( stałość fizykochemiczna)- jest to warunek prawidłowego funkcjonowania organizmu

POSTACIE KRWI

W lecznictwie krew stosowana jest przede wszystkim w postaci wypreparowanych składników krwi:

Najczęściej stosowane składniki krwi:

• Koncentrat Krwinek Czerwonych (KKCz) – 1 jednostka KKCz jest to składnik krwi uzyskany z 1 jednostki krwi pełnej po usunieciu z niej osocza
• Osocze świeżo mrożone (FFP) – składnik ten stanowi osocze otrzymane albo metodą manualnej lub automatycznej plazmaferezy i zamrożone w czasie, który umożliwia utrzymanie funkcjonalnego stanu labilnych czynników krzepniecia. Jedna jednostka FFP ma zazwyczaj objętość ok. 200 ml. W zależności od stosowanej metody preparatyki krwi pełnej.
• Koncentrat Krwinek Płytkowych (KKP) – składnik ten stanowią krwinki płytkowe uzyskane albo metodą manualną lub automatycznej trombaferezy

Najczęściej stosowane produkty krwiopochodne:

• Albuminy
• Immunoglobuliny
• Czynniki krzepnięcia
   

Grupy krwi

Na powierzchni czerwonych krwinek, występują pewne zestawy antygenów, czyli cząsteczek powodujących reakcję układu odpornościowego. Ciała te maja przeważnie budowę białkowa, a niektóre z nich są silnymi antygenami, tzn. wprowadzone do krwi osoby, która ich nie ma, powodują powstanie skierowanych przeciwko nim przeciwciała.

Układy grupowe

Do najważniejszych zalicza się układy grupowe AB0 i Rh. Układ grupowy AB0 oznacza, że na powierzchni krwinek czerwonych mogą występować antygeny oznaczone literami A i B, ich brak do grupy 0, natomiast obecność tylko jednego antygenu do grupy A lub B.

Drugi układ grupowy to układ Rh, różnica miedzy jednym a drugim polega na tym, że w układzie AB0 w osoczu zawsze występują aglutyniny skierowane przeciw nieobecnemu u danej osoby antygenowi, natomiast w układzie Rh te aglutyniny początkowo są nieobecne, ale pojawiają się wówczas gdy wprowadzi się odpowiedni antygen, np. po przetoczeniu krwi.

Rodzaje krwi

Krew autogeniczna – krew własna biorcy w razie konieczności przetoczenia

Krew homologiczna (allogeniczna) - krew od innego osobnika tego samego gatunku

Tabela zgodności grup krwi

Dziedziczenie grup krwi

Dziedziczenie grup krwi odbywa się według prawa Mendla, czyli reguły przekazywania cech dziedzicznych. Allele, czyli wersje genu w określonym miejscu (locus) na danym chromosomie homologicznym, określające grupę A i B są dominujące wobec allelu determinującego grup 0. W tabeli poniżej przedstawiono prawidłowości określające możliwe kombinacje dziedziczenia cech grupowych AB0.

Metody oddawania krwi

PLAZMAFEREZA - zabieg polegający na pobraniu od dawcy jedynie płynnej części krwi zwanej osoczem. Oprócz wody, która jest głównym składnikiem osocza (90 %), zawiera ono również związki organiczne i nieorganiczne, takie jak białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), kwasy tłuszczowe, glukozę, witaminy i sole mineralne. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne.
Metody plazmaferezy:

Plazmafereza manualna – pobiera się od dawcy krew pełną, oddziela osocze do specjalnego pojemnika, a następnie przetacza dawcy jego krwinki czerwone. Zabieg ten można wykonywać nie częściej niż 30 razy w roku.

Plazmafereza automatyczna - pobiera się od dawcy krew pełna do separatora osocza, który automatycznie dokonuje oddzielenia osocza od krwinek czerwonych, które są cyklicznie zwracane dawcy.

Od jednego dawcy rocznie nie można pobrać więcej niż 25 litrów osocza. Jednorazowo pobiera się do 650 ml osocza. Przerwa pomiędzy pobraniami osocza nie może być krótsza niż 2 tygodnie, chyba, że lekarz wyrazi zgodę na skrócenie tej przerwy.

TROMBOAFEREZA - polega na pobraniu krwi od dawcy, która przepływając przez aparat ulega rozdzieleniu na krwinki płytkowe ( trombocycty) które są gromadzone w oddzielnym jałowym pojemniku, a krwinki czerwone i osocze oddane są dawcy. Zabieg trwa do 1,5 godziny. Zabieg nie może zostać wykonany częściej niż 12 razy w roku i trwa od 1 do 2 godz.

LEUKAFEREZA – polega na pobraniu od dawcy krwi pełnej do separatora, oddzieleniu krwinek białych, a następnie cyklicznie zwracane są krwinki czerwone, płytki krwi oraz osocze. Podobnie jak zabieg tromboaferezy krwinki białe można oddawać tą metodą co 4 tygodnie. Zabieg trwa ok. 2 godz.

ERYTRAFEREZA - zabieg polegający na pobraniu od dawcy krwinek czerwonych przy użyciu separatora. Zabieg trwa ok. 1,5 godz. Jednorazowo pobiera się ok. 600 ml krwinek czerwonych. Krwinki czerwone można oddawać tą metodą co 6 miesięcy